Trong chăn nuôi gia cầm, việc ấp trứng là một khâu quan trọng quyết định tỷ lệ nở và chất lượng gà con. Đối với các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ sử dụng thùng xốp hoặc máy ấp trứng tự chế, đảo trứng bằng tay là một kỹ thuật thiết yếu để đảm bảo phôi trứng phát triển đều, từ đó tăng tỷ lệ nở lên đến 80-90%. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết từng bước cách đảo trứng bằng tay chuẩn kỹ thuật, theo đúng quy trình thực tế, giúp người chăn nuôi tối ưu hóa hiệu quả ấp trứng với chi phí thấp và thao tác đơn giản.
1. Tầm quan trọng của việc đảo trứng
Đảo trứng trong quá trình ấp giúp phôi trứng phát triển đồng đều và ngăn ngừa phôi bị dính vào vỏ trứng. Khi trứng nằm cố định ở một vị trí quá lâu, phôi có thể bám vào một bên vỏ, dẫn đến dị tật hoặc chết phôi. Đảo trứng mô phỏng hành vi tự nhiên của gà mẹ, khi chúng thường xuyên xoay trứng trong tổ. Trong các máy ấp công nghiệp, hệ thống đảo trứng tự động được tích hợp, nhưng với máy ấp tự chế hoặc thùng xốp, đảo trứng bằng tay là phương pháp phổ biến, tiết kiệm và hiệu quả nếu thực hiện đúng cách.
2. Chuẩn bị trước khi đảo trứng
Để đảo trứng bằng tay đạt hiệu quả, bạn cần chuẩn bị kỹ lưỡng các yếu tố sau:
Máy ấp hoặc thùng xốp: Đảm bảo môi trường ấp ổn định với nhiệt độ 37,5-38°C và độ ẩm 50-60% trong 18 ngày đầu, 70-80% trong 3 ngày cuối.
Trứng chất lượng: Chọn trứng mới (dưới 7 ngày sau khi đẻ), không nứt vỡ, và đã được vệ sinh nhẹ bằng nước ấm (40°C) để loại bỏ bụi bẩn.
Khay đựng trứng: Sử dụng khay nhựa hoặc lưới sắt có ô nhỏ, cho phép dễ dàng xoay trứng.
Dấu hiệu nhận biết: Đánh dấu hai mặt của trứng bằng bút lông không độc (ví dụ: ký hiệu “X” và “O” ở hai bên) để theo dõi hướng xoay.
Nhiệt kế và ẩm kế: Theo dõi môi trường ấp để đảm bảo nhiệt độ và độ ẩm không bị xáo trộn khi mở nắp thùng.
Môi trường sạch sẽ: Rửa tay sạch hoặc đeo găng tay để tránh lây nhiễm vi khuẩn cho trứng.
3. Hướng dẫn chi tiết cách đảo trứng bằng tay
Quá trình ấp trứng gà kéo dài 21 ngày, trong đó đảo trứng được thực hiện trong 18 ngày đầu. Dưới đây là các bước chi tiết để đảo trứng bằng tay chuẩn kỹ thuật:
Bước 1: Xác định thời gian đảo trứng
Tần suất: Đảo trứng 3-4 lần/ngày, cách nhau khoảng 4-6 giờ (ví dụ: 6h sáng, 12h trưa, 6h tối, 10h khuya).
Thời gian dừng đảo: Ngừng đảo trứng từ ngày 19 để gà con tự điều chỉnh vị trí chuẩn bị nở.
Lưu ý: Đặt lịch cố định để duy trì thói quen, tránh quên hoặc đảo không đều.
Bước 2: Kiểm tra môi trường ấp
Trước khi mở nắp thùng xốp hoặc máy ấp, kiểm tra nhiệt độ (37,5-38°C) và độ ẩm (50-60%) bằng nhiệt kế và ẩm kế.
Chuẩn bị sẵn khay nước hoặc miếng bọt biển để bổ sung độ ẩm nếu cần, vì mở nắp có thể làm mất nhiệt và độ ẩm.
Bước 3: Thực hiện đảo trứng
Rửa tay hoặc đeo găng: Đảm bảo tay sạch để tránh vi khuẩn lây sang trứng.
Mở nắp thùng xốp: Thao tác nhanh, nhẹ nhàng để hạn chế mất nhiệt. Nếu có cửa sổ quan sát, kiểm tra trước để giảm thời gian mở nắp.
Xoay trứng:
Nhẹ nhàng cầm từng quả trứng và xoay 180 độ theo trục ngang, sao cho mặt “X” ban đầu hướng xuống giờ hướng lên (hoặc ngược lại với mặt “O”).
Nếu khay trứng cho phép nghiêng, bạn có thể nghiêng cả khay 45-60 độ theo hướng ngược lại so với lần đảo trước.
Tránh lắc mạnh hoặc xoay quá nhanh để không làm tổn thương phôi.
Đóng nắp thùng: Đóng nắp ngay sau khi đảo xong để giữ nhiệt độ và độ ẩm ổn định.
Bước 4: Theo dõi và điều chỉnh
Sau mỗi lần đảo, kiểm tra lại nhiệt độ và độ ẩm. Nếu nhiệt độ giảm dưới 37°C, chờ 15-20 phút để hệ thống ổn định lại.
Nếu độ ẩm giảm, bổ sung nước ấm (40°C) vào khay nước.
Ghi chú thời gian đảo trứng để đảm bảo tần suất đều đặn.
4. Mẹo tối ưu để đảo trứng hiệu quả
Đánh dấu rõ ràng: Sử dụng bút lông không phai, không độc để đánh dấu “X” và “O” trên trứng, giúp dễ dàng theo dõi hướng xoay.
Tối ưu thao tác: Sắp xếp trứng gọn gàng trên khay, ưu tiên khay có ô riêng để dễ xoay từng quả mà không làm xáo trộn.
Hạn chế mở nắp: Kết hợp đảo trứng với kiểm tra trứng hỏng (vào ngày 7 và 14) bằng cách soi trứng dưới đèn pin, giảm tần suất mở nắp.
Sử dụng khay nghiêng: Nếu có thể, thiết kế khay trứng có thể nghiêng 45 độ để chỉ cần nghiêng khay thay vì xoay từng quả, tiết kiệm thời gian.
Theo dõi thời tiết: Nhiệt độ môi trường bên ngoài ảnh hưởng đến thùng xốp. Vào mùa lạnh, cần cách nhiệt thêm; vào mùa nóng, đảm bảo thông thoáng.
5. Những lỗi thường gặp và cách khắc phục
Đảo trứng không đều:
Nguyên nhân: Quên đảo hoặc đảo không đủ tần suất.
Khắc phục: Đặt lịch cố định và sử dụng báo thức nhắc nhở.
Phôi dính vỏ:
Nguyên nhân: Không xoay đủ 180 độ hoặc đảo quá mạnh.
Khắc phục: Xoay nhẹ nhàng, đảm bảo thay đổi hướng rõ ràng giữa các lần đảo.
Nhiệt độ và độ ẩm dao động:
Nguyên nhân: Mở nắp quá lâu khi đảo.
Khắc phục: Thao tác nhanh trong vòng 1-2 phút, chuẩn bị sẵn nước ấm để bổ sung độ ẩm ngay.
Trứng hỏng không được loại bỏ:
Nguyên nhân: Không soi trứng định kỳ.
Khắc phục: Soi trứng vào ngày 7 và 14 để loại bỏ trứng không có phôi hoặc hỏng, tránh ảnh hưởng đến môi trường ấp.
6. Lưu ý quan trọng khi đảo trứng
Vệ sinh: Luôn rửa tay hoặc đeo găng tay để tránh vi khuẩn lây sang trứng.
Không đảo quá mạnh: Thao tác nhẹ nhàng để tránh làm tổn thương phôi.
Kiểm soát môi trường: Đảm bảo nhiệt độ không giảm quá 0,5°C và độ ẩm không giảm dưới 50% khi đảo.
An toàn điện: Kiểm tra hệ thống bóng đèn và dây điện trước khi mở thùng để đảm bảo an toàn.
Ngừng đảo đúng lúc: Từ ngày 19, ngừng đảo để gà con tự điều chỉnh vị trí nở.
Kết luận
Đảo trứng bằng tay chuẩn kỹ thuật là một phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả để đảm bảo phôi trứng phát triển đều, đặc biệt khi sử dụng thùng xốp hoặc máy ấp tự chế. Bằng cách thực hiện đúng các bước, từ chuẩn bị, thao tác đảo, đến theo dõi và điều chỉnh môi trường ấp, bạn có thể đạt tỷ lệ nở cao mà không cần đầu tư vào hệ thống đảo tự động. Quy trình này không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn dễ áp dụng cho các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ. Hãy áp dụng ngay các hướng dẫn trên để tối ưu hóa quá trình ấp trứng và nâng cao hiệu quả chăn nuôi gia cầm!
